Tüketici, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 3/1 maddesine göre, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden kimse olarak tanımlanmıştır.
Tüketici işlemi ise, 6502 sayılı TKHK m. 3/1-L hükmüne göre; “Mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlem” tüketici işlemi olarak tanımlanmıştır.Kanunda sadece tüketici işlemi değil, tüketiciye yönelik uygulamalar da koruma kapsamına alınmıştır.
Tüketici uyuşmazlıklarında bir tarafın tüketici diğer tarafın mal ve hizmet sağlayıcı olması gerekir. 28Temmuz 2020 tarihinden itibaren Türkiye’de Tüketici Mahkemelerinde görülen uyuşmazlıklarda dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması dava şartı haline getirilmiştir. (TKHKMd.73A -1) 2020 yılı itibariyle ilçe tüketici hakem heyeti parasal sınırı 6.920 TL’dir. Bu miktara kadar olan uyuşmazlıklara ilçe tüketici hakem heyeti bakmakla görevlidir. İl hakem heyeti parasal sınırı ise 10.390 TL’dir. Uyuşmazlık, bu miktarın üzerinde ise Tüketici Mahkemeleri görevlidir. Tüketici hakem heyeti parasal sınırının üstünde olan uyuşmazlıklarda dava açmadan önce arabuluculuk yoluna başvurmak zorunludur, arabuluculuk yoluna gidilmeden dava açılırsa dava şartı yokluğundan açılan dava reddedilir. Ancak, uyuşmazlık konusu bedel belirtilen parasal sınırların altında olsa da yani hakem heyetinin görevi dahilinde olsa da taraflar ihtiyari olarak arabuluculuk sürecini işletebilirler.
Dava şartı arabuluculuk kapsamında olan tüketici uyuşmazlıklarına örnek olarak; ayıplı mal ve hizmetler, taksitle satışlar, konut finansman sözleşmeleri, tüketici kredileri, mesafeli sözleşmeler, devre tatil ve uzun süreli tatil hizmeti sözleşmeleri ,paket tur sözleşmeleri,abonelik sözleşmeleri, satış sonrası hizmetlerden kaynaklanan hukuki uyuşmazlıklar, avukat vekalet ücreti sözleşmeleri gösterilebilir.
Dava şartı arabuluculuk kapsamında olmayan uyuşmazlıklar ise, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 73/A birinci fıkrasında düzenlendiği üzere, tüketici hakem heyeti görevinde kalan uyuşmazlıklar, tüketici hakem heyeti kararlarına yapılacak itirazlar, tüketici işlemi mahiyetinde olan ve taşınmazın aynından doğan uyuşmazlıklar , ayıbın tespiti , tedbir talepleri , üretimin veya satışın durdurulması, malın toplatılması ve kanunda sayılan diğer hallerde dava şartı arabuluculuk hükümleri uygulanmayacaktır.
TÜKETİCİYE YARGILAMA GİDERLERİ YAPTIRIMI UYGULANMAYACAKTIR.
Tüketicinin korunması kanunu güçlüye karşı güçsüzü korumayı amaçlar. Bunun bir neticesi olarak TKHK73/A ikinci fıkra ile getirilen değişiklikle tüketici yargılama giderleri yaptırımından muaf tutulmuştur. Buna göre6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun18/A maddesinin on birinci fıkrası tüketici aleyhine uygulanmaz.Tüketicinin geçerli bir mazereti olmaksızın arabuluculuk ilk toplantısına katılmamış olması tüketici aleyhinde uygulanmaz. Bu halde arabuluculuk sürecison bulursa, tüketici yargılama giderlerinden sorumlu olmayacaktır. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması halinde sona eren arabuluculuk faaliyetinde, dava açıldığında mahkeme, yargılama giderlerini tarafların üzerinde bırakır.
TÜKETİCİ ARABULUCULUK ÜCRETİ ÖDEMEYECEKTİR
THKK 73A -3 maddesi gereğince taraflara ulaşılamaması, tüketicinin ilk toplantıya katılmaması, anlaşma, anlaşmama durumunda tüketici hiçbir bedel ödemeyecektir. Bu halde arabuluculuk asgari ücret tarifesine göre ilk iki saate kadar olan ücret Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır. İki saati aşan ücret taraflarca karşılanır.
Diğer dava şartı arabuluculuk uygulamalarından farklı olarak, anlaşma halinde de tüketicinin ödemesi gereken ücret Adalet Bakanlığı tarafından karşılanır. Anlaşılan rakam her ne olursa olsun tüketici açısından arabuluculuk ücretini bakanlık öder ve bu ücret arabuluculuk asgari ücret tarifesinin ilk iki saatlik ücreti kadardır. Yasal düzenleme bu şekilde olup taraflar aksini kararlaştırabilirler. Yani taraflar, tüketiciye düşen arabuluculuk ücretini de Bakanlık yerine diğer tarafın karşılaması hususunda anlaşma yapabilirler. Bu ücret 2020 yılı itibariyle iki saat için 340 TL’dir ve bu bedeli Adalet Bakanlığı karşılar.
Diğer taraf hizmet ya da mal sağlayıcı açısından anlaşma sağlanması halinde anlaşma bedeli üzerinden %3 oranında hesaplanacak ücret (340 TL’nin altında kalmamak kaydıyla) arabulucuya ödenir.
Anlaşma sağlanamaması halinde arabuluculuk ücreti Adalet Bakanlığı tarafından karşılanır. Bu halde arabuluculuk ücreti 680 TL’dir. Açılacak olan dava tüketici lehine sonuçlandığında işbu ücret 6183 sayılı amme alacaklarının tahsili usulü hakkındaki kanun hükümlerine göre diğer taraftan tahsil edilir.
Görüldüğü üzere arabulucuya başvuruda bulunan tüketici harç, masraf ve benzer ad altında her hangi bir ücret ödemeyeceği gibi arabuluculuk ücreti de ödemez.
Bu düzenleme zayıf durumda olan tüketicinin korunması, uzun süren yargılamalar karşısında 28 günde çözüm imkanı getirmiş; arabuluculuk sürecinde tüketiciden her ne ad altında olursa olsun herhangi bir bedel gerektirmemesi sebebiyle Tüketicinin Korunması Hakkında Kanununun amacına uygun, tüketiciyi korumaya yönelik, sosyal devlet anlayışının güçlenmesine katkı sağlanmıştır.
Arb. Av. M.Feyza DAYANIKLI